کالیبره‌کردن نمایشگر امری مرسوم در میان عکاسان و ویرایشگران حرفه‌ای عکس و فیلم است و باعث می‌شود که یک نمایشگر بتواند رنگ‌ها، کنتراست و جزئیات سایه روشن‌های عکس‌ها و فیلم‌ها را بسیار نزدیک‌تر به حالت اصلی که عکس و فیلم ثبت شده نمایش دهد. فارق از اینکه یک نمایشگر چقدر حرفه‌ای و گران‌قیمت است، برای استفاده در کارهایی که با مدیریت رنگ سر و کار دارد (مانند چاپ و اسکن تصاویر) باید با استفاده از تجهیزات کالیبراسیون، کالیبره شود. در این مطلب فرایند کالیبراسیون نمایشگر را شرح خواهم داد.
تنظیمات نمایشگر در کالیبراسیون
اصولا کالیبره کردن نمایشگر با سه هدف اصلی صورت می‌گیرد:
- خنثی کردن ته‌مایه‌های (tint) رنگی برای بدست آوردن رنگ‌های طبیعی
- تنظیم درست میزان روشنایی و کنتراست نمایشگر برای نمایش جزئیات در سایه‌‌ها و روشن‌ها
- اطمینان از اینکه نمایشگر تمام رنگ‌های مورد پشتیبانی‌اش را می‌تواند تولید کند
کالیبراسیون نرم‌افزاری و سخت‌افزاری
کالیبراسیون واقعی و دقیق نمایشگر تنها از طریق استفاده از تجهیزات مخصوص (که شامل یک سنسور و نرم‌افزار همراه آن می‌شود) امکان‌پذیر است و نوع دیگری که تنها با کمک چشم انسان صورت می‌گیرد (نرم‌افزاری) نمی‌تواند به اندازه‌ی کافی دقیق باشد و نتایج مطلوبی را بدنبال آورد. با این حال، طبق قول معروف «کاچی به از هیچی» اگر در عکاسی آنقدر جدی و حرفه‌ای نیستید که قصد خرید تجهیزات مخصوص کالیبراسیون را داشته‌باشید با کمک گرفتن از چشمانتان هم می‌توانید با برنامه‌ای که در ویندوز 7 به طور پیش فرض وجود دارد تا حدی کیفیت تصاویر نمایشگر خود را بهبود دهید.
برای بازکردن این برنامه، کافی است در نوار جستجو‌ای که در منو‌ی start وجود دارد کلمه‌ی calibrate را تایپ کنید. اولین گزینه‌ای که در نتایج جستجو ظاهر می شود، calibrate display color است. با باز کردن این برنامه و دنبال‌کردن دستوراتش در طی یک فرایند چند مرحله‌ای نمایشگر شما کالیبره می‌شود. البته باز هم تاکید می‌کنم که این نوع کالیبراسیون برای کارهای حرفه‌ای، به اندازه‌ی کافی دقیق نیست و به هیچ‌وجه نمی‌تواند جایگزین کالیبراسیون سخت‌افزاری با استفاده از تجهیزات مخصوص این کار شود.
فرایند کالیبراسیون
کالیبراسیون نمایشگر به کمک تجهیزات مخصوص این کار دارای دو مرحله است. در مرحله‌ی اول مولّفه‌های مورد نیاز اندازه‌گیری می‌شوند (مرحله‌ی اندازه‌گیری) و در مرحله‌ی دوم با انتخاب بهترین تنظیمات برای یک نمایشگر، اطلاعات مورد نیاز برای توصیف ویژگی‌های رنگی نمایشگر ثبت می‌شود (مرحله‌ی تعیین مشخصات رنگی نمایشگر).
در مرحله‌ی اندازه‌گیری، با کمک سنسور اندازه‌گیری دستگاه کالیبراسیون (تصویر زیر)، حداکثر روشنایی (white point)، کنتراست، گاما، دمای رنگ و حداقل روشنایی (black point) نمایشگر تعیین می‌شود. در مرحله‌ی تعیین مشخصات رنگی نمایشگر، سنسور کالیبراسیون با مقایسه‌ی فضای رنگی مورد پشتیبانی نمایشگر با فضای رنگی lab و تعیین ضعف‌های نمایشگر در نمایش دقیق رنگ‌ها، یک پروفایل ICC برای نمایشگر در نرم‌افزار کالیبراسیون ایجاد می‌کند.
پروفایل ICC در واقع شناسنامه‌ی رنگی هر وسیله‌ای (نمایشگر، چاپگر، اسکنر و غیره) است که در تصویرگری دیجیتال شرکت دارد. اطلاعات موجود در این پروفایل برای تبدیل و انتقال سیگنال از یک وسیله به یک وسیله‌ی دیگر (در اینجا از کارت گرافیک به مانیتور) مورد استفاده قرار می‌گیرد تا رنگ‌های عکس‌های گرفته‌شده با یک دستگاه (دوربین) در دستگاه دیگر (نمایشگر) به طور یکسان به نمایش در‌آید. بنابراین، در بحث ثبات در رنگ، روشنایی و کنتراست، وجود پروفایل ICC برای نمایشگر و، در صورت چاپ، برای چاپگر ضروری است.
حال که با اهمیت و فرایند کالیبراسیون آشنا شدیم، در ادامه کالیبراسیون نمایشگر با یکی از تجهیزات مخصوص این کار را به طور خلاصه شرح خواهم داد.
دو شرکت مطرح در تولید تجهیزات کالیبراسیون، شرکت‌های X-Rite و Datacolor هستند که هر کدام با توجه به بودجه‌های مختلف مشتریانشان، چند مدل از کیت‌های کالیبراسیون نمایشگر را ارائه داده‌اند. اما تجربه‌ی عکاسان حرفه‌ای نشان می‌دهد که کیت‌های ارزان‌قیمت‌تر این دو شرکت به اندازه‌ی قیمتشان ارزش خرید ندارند و بهتر است با هزینه‌ی کمی بیشتر بهترین مدل کیت کالیبراسیون آنها را خریداری کنید.
یک نکته‌ی دیگر در مورد کیت‌های کالیبراسیون، نوع فیلتر بکار رفته در آنها است. اکثر آنها از فیلتر‌های ژلاتینی استفاده می‌کنند که در مقایسه با فیلتر‌های شیشه‌ای عمر کمتری دارند و شاید هر دو سال یکبار مجبور به خرید یک کیت کالیبراسیون جدید شوید. البته، پیشرفت تکنولوژی ساخت نمایشگرها به خودی خود سبب می‌شود که بعد از مدتی (تقریبا هر 5 سال یکبار) برای کالیبره‌کردن بهتر نمایشگر‌های جدید مجبور شوید از جدید‌ترین کیت‌های کالیبراسیون هم استفاده کنید. به هر حال، کیت‌های کالیبراسیون Datacolor همگی از نوع ژلاتینی هستند، اما X-Rite از فیلتر‌های شیشه‌ای در تجهیزات کالیبراسیونش استفاده می‌کند.
در اولین مرحله، باید نرم‌افزار مخصوصی که همراه با کیت کالیبراسیون ارائه‌شده را بر روی سیستم خود نصب کنید. همچنین، سنسور سنجش رنگ، colorimeter، که معمولا به شکل یک موس کامپیوتر است را باید از طریق کابل USB به کامپیوتر متصل کنید. با اجرای نرم‌افزار کالیبراسیون، دستورالعمل‌های لازم به شما داده می‌شود.
در ابتدا از شما خواسته می‌شود که اگر تازه نمایشگر خود را روشن کرده‌اید قبل از انجام عملیات کالیبره‌کردن حداقل 30 دقیقه صبر کنید تا رنگ‌های نمایشگر به ثبات برسند. بعد از آن باید میزان روشنایی نمایشگر را تعیین کنید. اگر عکس‌ها را برای چاپ آماده می‌کنید، بهترین میزان روشنایی نمایشگر بین 80 تا 100 (Cd/m2) است، اما اگر برای انتشار در وب عکس‌هایتان را ویرایش می‌کنید، روشنایی بین 120 تا 140 (Cd/m2) مناسب‌تر است. سپس، باید سنسور تشخیص رنگ را بر روی صفحه‌ی نمایشگر در محلی که روی تصویر مشخص شده‌است قرار دهید.
در مرحله‌ی بعد از شما خواسته می‌شود تا میزان گاما را برای نمایشگر خود تعیین کنید. معمولا در نمایشگرها باید به دنبال رسیدن به گاما 2.2 باشید. اما در این‌باره اجباری وجود ندارد. اگر میزان 2.2 برایتان طبیعی بنظر نمی‌رسد، می‌توانید آن را کم یا زیاد کنید و در عین حال شیب‌های رنگی خاکستری را برای امتحان نگاه کنید تا بهترین شیب رنگی را در گامای مورد نظر بدست بیاورید.
در پایان هم نرم‌افزار از شما اجازه می‌خواهد که اطلاعات بدست‌آمده را در یک پروفایل ICC ثبت کند. بعد از آن در چند صفحه، تغییرات ایجاد شده بعد از کالیبراسیون را با چند عکس تست به شما نمایش می‌دهد و همچنین در مورد طیف رنگی نمایشگر هم به شما اطلاعات مفیدی می‌دهد.
عمل کالیبراسیون را باید هر چند وقت یک بار تکرار کنید تا همیشه از ثبات رنگ‌های به نمایش درآمده اطمینان داشته‌باشید. عکاسان حرفه‌ای معمولا هر دو هفته یا قبل از هر پروژه‌ی مهم نمایشگرشان را کالیبره می‌کنند. به طور معمول کالیبراسیون نمایشگر در هر ماه می‌تواند فاصله‌ی زمانی مناسبی برای اکثر افراد باشد.
