راهنمای خرید سه‌پایه

سه‌پایه‌ها ازجمله ملزومات مهم عکاسی هستند که در گونه‌های مختلف عکاسی اعم از عکاسی تبلیغاتی، منظره و پرتره کاربردهای فراوانی دارند؛ بنابراین، اکثر عکاسان نوپا بعد از مدتی تجربه‌اندوزی در عکاسی، بالاخره به نقطه‌ای می‌رسند که احساس می‌کنند به یک سه‌پایه‌ی مستحکم و قابل‌اعتماد نیاز دارند؛ اما وقتی برای خرید اقدام می‌کنند، با تنوع بسیار وسیعی از انواع و اقسام سه‌پایه‌ها از برند‌های شناخته‌شده و ناشناس مواجه می‌شوند که انتخاب را برایشان دشوار می‌کند. در این مطلب قصد دارم به بررسی مواردی که در خرید یک سه‌پایه‌ی خوب باید مدنظر قرارگرفته شوند بپردازم تا با در نظر گرفتن این موارد، بتوانید خرید آگاهانه‌تر و بهتری داشته باشد.

قبل از هر چیز، بهتر است کاربردهای سه‌پایه در عکاسی را مرور کنیم تا اگر هنوز در اصل احتیاج به آن شک دارید، این شک و تردید شما احتمالاً برطرف شود. برای سه‌پایه کاربردهای فراوانی را می‌توان متصور شد که لیست زیر بسیاری از آن‌ها را شامل می‌شود:

حالا که با کاربردهای فراوان سه‌پایه بهتر آشنا شدیم، می‌توانیم به ویژگی‌های یک سه‌پایه‌ی خوب بپردازیم؛ اما قبل از آن باید اجزای تشکیل‌دهنده‌ی سه‌پایه‌ را بشناسیم. در تصویر زیر، اجزای اصلی یک سه‌پایه‌ی استاندارد نشان‌ داده ‌شده ‌است.

اکثر سه‌پایه‌های امروزی دارای پایه‌های جمع‌شدنی (collapsible) هستند که حمل آن‌ها در کوله‌پشتی یا چمدان را آسان‌تر می‌کند؛ اما ستون میانی در همه‌ی سه‌پایه‌ها یافت نمی‌شود. همچنین، سه‌پایه‌های گران‌قیمت سطح بالا اکثراً بدون سر سه‌پایه فروخته می‌شوند و باید برای آن‌ها سر سه‌پایه‌ی جداگانه تهیه کرد.

حال بپردازیم به عوامل و ویژگی‌هایی که در انتخاب یک سه‌پایه باید در نظر گرفته‌شوند.

وزن قابل‌تحمل

همه‌ی سه‌پایه‌ها با توجه به جنس و ساختاری که دارند قادر به تحمل حداکثر وزن معیّنی هستند. این عامل تعیین‌کننده‌ای در انتخاب سه‌پایه‌ است، چرا که اگر سه‌پایه‌ی شما توان تحمل وزن دوربین و لنز آن را نداشته باشد خطر شکستن و افتادن سه‌پایه و دوربین و درنتیجه آسیب دیدن آن‌ها بسیار بالا می‌رود؛ بنابراین، همیشه در انتخاب یک سه‌پایه سعی کنید از قبل وزن دوربین و سنگین‌ترین لنزتان را حساب کنید تا هنگام خرید مطمئن شوید که سه‌پایه می‌تواند وزن دوربین و لنز ‌شما را تحمل کند. بهتر است سه‌پایه‌ای بخرید که حداقل تا 1.5 برابر بیشتر از وزن دوربین شما را بتواند تحمل کند (چراکه در مواقعی، مثلاً در باد شدید، احتیاج است به سه‌پایه، کیسه‌شن و سنگ آویزان کنید یا با دست آن را به زمین فشار دهید) تا با خیال راحت‌تر دوربین و لنز‌های باارزشتان را بر روی آن قرار دهید.

جنس و وزن

سه‌پایه‌ها معمولاً از جنس پلاستیک (که ارزان‌ترین و البته کم‌دوام‌ترین هستند)، آلومینیوم (که گران‌تر هستند ولی دوام بسیار بیشتری دارند) و فیبر‌کربن (که در عین سبکی بسیار مقاوم و بادوام هستند) ساخته می‌شوند. سه‌پایه‌های فیبرکربنی گران‌قیمت‌تر هستند و در مدل‌های سطح بالای یک شرکت تولیدکننده یافت می‌شوند. سه‌پا‌یه‌های معمولی و متوسط معمولاً از جنس آلومینیوم هستند. وزن سه‌پا‌یه فاکتور مهمی است که شاید در انتخاب یک سه‌پا‌یه‌ی خوب از قلم بیفتد. اگر برای عکاسی در سفر یک سه‌پا‌یه را تهیه می‌کنید، حتماً باید توجه داشته‌باشید که وزن سه‌پا‌یه برای حمل طولانی‌مدت برایتان آزاردهنده نباشد؛ چراکه در غیر این صورت احتمالاً بعد از چند سفر دیگر حاضر به بیرون بردن آن از خانه نیستید!

اندازه‌ی سه‌پا‌یه در حالت بسته‌شده و باز

برای هر سه‌پا‌یه باید دو اندازه ذکر شود، یکی اندازه‌ی سه‌پا‌یه در حالت بسته‌شده که تمام قسمت‌های پایه درهم‌فرورفته باشند و یکی در حالت باز که همه‌ی قسمت‌های پایه و در صورت وجود، ستون میانی تا حداکثر ارتفاع خود بازشده باشند. اندازه‌ی سه‌پا‌یه در حالت بسته به شما کمک می‌کند که بدانید آیا آن سه‌پا‌یه در کوله‌پشتی یا چمدان شما جای می‌گیرد یا خیر. اندازه‌ی سه‌پا‌یه در حالت بازهم بسیار مهم است. حتماً سعی کنید سه‌پا‌یه‌ای بگیرید که ارتفاعش تا سطح چشمان شما باشد. در غیر این صورت برای گرفتن عکس همواره مجبورید کمی خم شوید تا بتوانید از چشمی دوربین منظره را ببینید و این کار در طولانی‌مدت آزاردهنده خواهدبود. نکته‌ی دیگر در مورد ستون میانی در بعضی سه‌پا‌یه‌ها است. تا حد امکان سعی کنید از ستون میانی برای افزایش ارتفاع سه‌پا‌یه استفاده نکنید، چراکه در این حالت وزن کل دوربین و لنز بر روی یک‌پایه (بجای سه‌پایه‌) قرار‌می‌گیرد و این باعث کاهش تعادل سه‌پا‌یه و درنتیجه افزایش احتمال تارشدن عکس‌ها (بخصوص در عکاسی با لنزهای تله) می‌شود؛ بنابراین، اگر سه‌پا‌یه موردنظرتان دارای ستون میانی است، بهتر است مطمئن شوید که بدون نیاز به افزایش ارتفاع ستون میانی دوربین در سطح چشمانتان قرار می‌گیرد.

سر‌پایه

در سه‌پایه‌های سطح بالا، می‌توان سر‌پایه‌ها (feet) را تعویض کرد. سر‌پایه‌ها مانند پیچ با چرخاندن باز و بسته می‌شوند. معمولاً سرپایه‌ها در دو نوع پلاستیکی برای اکثر محیط‌ها و نوع فلزی سرنیزه‌ای برای استفاده در زمین‌هایی با پستی ‌و بلندی زیاد (مثل کوه و جنگل) عرضه می‌شوند. طبیعتاً، سرپایه‌های فلزی در محیط‌های خشن عمر و دوام بسیار بیشتری از سر‌پایه‌های پلاستیکی خواهند داشت؛ بنابراین، اگر عمده استفاده شما از سه‌پا‌یه در کوه و جنگل و نظیر آن است شاید بهتر باشد سه‌پا‌یه‌ای بخرید که امکان استفاده از سرپایه‌های فلزی نیزه‌ای را به شما بدهد. در تصویر زیر، این دو نوع سرپایه را مشاهده می‌کنید.

قفل پایه‌ها

اکثر سه‌پا‌یه‌ها دارای پایه‌های جمع‌شونده بین 3 تا 5 قسمتی هستند که به‌وسیله‌ی قفل‌هایی باز و بسته‌ می‌شوند. دو نوع مرسوم این قفل‌ها نوع کلیپسی و پیچی است. در نوع کلیپسی که در بیشتر سه‌پایه‌های آلومینیومی دیده می‌شوند، برای باز کردن هر قسمت پا‌یه، باید یک اهرم را شل کنید و بعد از باز شدن آن قسمت دوباره آن اهرم را ببندید. در نوع پیچی که بیشتر در سه‌پا‌یه‌هایی از جنس فیبرکربن مورداستفاده قرار می‌گیرد، با چرخاندن حلقه‌ی پلاستیکی روی پایه، عمل باز و بسته‌کردن قفل انجام می‌گیرد. این دو نوع قفل مزیّت خاصی نسبت به یکدیگر ندارند و انتخاب آن‌ها بیشتر وابسته به سلیقه و تجربه‌ی افراد است. در تصویر زیر، این دو نوع قفل پایه را مشاهده می‌کنید.

سرسه‌پایه

مهم‌ترین قسمت هر سه‌پایه، سرسه‌پایه است. در مدل‌های ارزان و متوسط، معمولاً سه‌پایه و سر‌سه‌پا‌یه به هم چسبیده‌اند و جدا نمی‌شوند؛ اما در مدل‌های گران‌قیمت‌تر باید سرسه‌پا‌یه را جدا خریداری کنید. به‌طورکلی، دو نوع سرسه‌پا‌یه وجود دارد. سرسه‌پا‌یه از نوع Pan-tilt و سرسه‌پا‌یه از نوع ball-head یا توپی (تصویر زیر).

سرسه‌پا‌یه‌های Pan-tilt معمولاً دارای دو اهرم هستند که یکی حرکت سرسه‌پا‌یه در جهت افقی (pan) و دیگری حرکت در جهت عمودی (tilt) را کنترل می‌کند. اکثر سه‌پا‌یه‌های ارزان و متوسط از این نوع سرسه‌پا‌یه استفاده می‌کنند. یک مزیّت این سرسه‌پا‌یه‌ها این است که می‌توان دوربین را تنها در یک محور (افقی یا عمودی) حرکت داد بدون آنکه در محور دیگر جابجایی صورت گیرد. این عمل مخصوصاً در هنگام فیلم‌برداری بسیار مورداستفاده است. بااین‌حال، وجود دو دستگیره برای حرکت دوربین در دو جهت ممکن است کمی دست‌وپا گیر شود و برای قرار دادن سه‌پایه در بعضی محیط‌ها محدودیت‌هایی ایجاد کند. سرسه‌پا‌یه‌های توپی آزادی عمل بیشتری به عکاس می‌دهند و تنها با تنظیم یک پیچ (که میزان شلی یا سفتی حرکت سرسه‌پا‌یه را تعیین می‌کند) می‌توان دوربین را به هر جهتی حرکت داد؛ اما در مقایسه ‌با سرسه‌پا‌یه‌های pan-tilt، در سرسه‌پا‌یه‌های توپی، دقت در جابجایی دوربین کمتر می‌شود، چراکه با شل‌کردن پیچ، سرسه‌پا‌یه‌ی دوربین ممکن است خیلی سریع به هر جهتی حرکت‌کند.

البته بسیاری از این سرسه‌پا‌یه‌ها دارای کنترل tension هستند که برای حرکت‌های کم و جزئی می‌تواند مفید واقع شود. انتخاب بین این دو نوع سرسه‌پا‌یه هم تا حدی سلیقه‌ای است؛ اما بسیاری از عکاسان حرفه‌ای سر­سه‌پا‌یه‌های توپی را به جهت آزادی عمل و سرعت بیشتر درحرکت دوربین و کادربندی به سرسه‌پا‌یه‌های pan-tilt ترجیح می‌دهند.

  

جداسازی سریع (Quick Release)

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم سر‌سه‌پایه امکان جداسازی سریع دوربین از سه‌پایه در مواقع نیاز است. جداسازی سریع بدین معنی است که بجای سه‌پایه، دوربین بر روی یک صفحه‌ی تخت پلاستیکی یا فلزی (plate) قرار می‌گیرد و به آن پیچ می‌شود. سپس این صفحه‌ی تخت بر روی سر‌سه‌پایه قرار داده‌شده و به‌وسیله‌ی اهرم‌های آن در سر جایش محکم می‌شود؛ بنابراین، برای جدا‌کردن دوربین از سه‌پایه کافی است اهرم نگه‌دارنده‌ی plate را حرکت داده تا دوربین به همراه plate از روی آن جدا شود. در تصویر زیر دو مدل از سیستم‌های جداسازی سریع را مشاهده می‌کنید.

بااینکه تقریباً تمام سر‌سه‌پایه‌ها در حال حاضر دارای این ویژگی هستند؛ اما نوع سیستم مورداستفاده در آن‌ها متفاوت است. در سه‌پایه‌‌های ارزان‌قیمت، این plate از جنس پلاستیک نامرغوب است و گیره‌ی نگه‌دارنده‌ی آن بر روی سر‌سه‌پایه نیز بسیار ساده و ابتدایی است و نمی‌تواند خیلی محکم plate و دوربین را نگه دارد؛ اما در سر‌سه‌پایه‌های سطح بالا، جنس و اندازه‌ی plate و همچنین مکانیزم نگهداره‌ی آن بسیار بهتر است و باعث می‌شود که دوربین با استحکام بیشتری بر روی سه‌پایه قرار گیرد. یکی از بهترین سیستم‌های آزادسازی سریع Arca-Swiss است که در میان عکاسان حرفه‌ای جایگاه ویژه‌ای دارد. یکی از مزایای این سیستم، امکان قرار دادن سریع plate بر روی سرسه‌پایه از بالا به پایین است که در سر جایش ثابت می‌شود و سپس می‌توان بوسیله‌ی گیره‌‌ی نگه‌دارنده آن را بر روی سر‌سه‌پایه محکم کرد. در تصویر زیر سر‌سه‌پایه‌ی توپی Oben را با سیستم جداسازی سریع از نوع Arca-Swiss مشاهده‌ می‌کنید.

نتیجه‌گیری

انتخاب و خرید یک سه‌پایه‌ی مناسب برای کاربری‌های موردنظر هر فرد می‌تواند فرایندی دشوار و گیج‌کننده باشد. بخشی از این به خاطر وجود چندین مدل مختلف سه‌پایه از ده‌ها شرکت تولید‌کننده است که بازار این محصول را بسیار شلوغ کرده‌است و بخشی دیگر به خاطر ویژگی‌های مهمی است که باید در انتخاب سه‌پایه مدنظر قرار‌گرفته شوند و ممکن است خیلی‌ها از آن‌ها اطلاع درستی نداشته‌باشند. بسیاری از عکاسان نوپا توجه خاصی به موارد مهمی که در خرید سه‌پایه باید لحاظ شود نمی‌کنند و درنهایت بعد از خرید سه‌پایه و استفاده از آن به مدت کوتاهی متوجه ضعف‌ها و کاستی‌هایش شده و احتمالاً مجبور می‌شوند یک سه‌پایه‌ی دیگر بخرند؛ بنابراین، بهتر است از همان ابتدا با تحقیق و مطالعه، بهترین انتخاب را داشته ‌باشید تا هم از خریدتان راضی باشید و هم پولتان هدر نرود. توجه به مواردی که در این مطلب به آن‌ها پرداختم می‌تواند تا حد زیادی شما را در انتخاب بهترین سه‌پایه‌ی موردنیاز شما یاری کند. بااین‌حال، در مورد خرید سه‌پایه، برخی عکاسان حرفه‌ای پیشنهاد می‌کنند که یا بهترین (که معمولاً گران‌ترین هم است) سه‌پایه‌ی موجود در بازار را بخرید یا به مدل‌های بسیار ارزان‌قیمت اکتفا کنید. دلیل آن‌ها این است که اگر برای اولین بار اقدام به خرید سه‌پایه می‌کنید و هنوز از میزان استفاده از آن مطمئن نیستید و یا قرار نیست کار خیلی حرفه‌ای با آن انجام دهید، بهتر است با خرید یک سه‌پایه‌ی ارزان‌قیمت و استفاده از آن برای مدتی، به میزان احتیاج خود به آن و نوع کاربری‌اش پی ببرید؛ اما اگر در عکاسی جدی هستید و دقیقاً می‌دانید برای چه‌کارهایی از سه‌پایه استفاده خواهید کرد، بهتر است از همان ابتدا با هزینه‌ی زیاد (که البته در دنیای عکاسی آن را سرمایه‌گذاری در تجهیزات می‌دانند) بهترین مدل را ازنظر جنس، دوام، وزن و سر‌سه‌پایه خریداری کنید تا خیالتان تا سال‌ها از بابت یک سه‌پایه‌ی مطمئن و مستحکم راحت باشد. بااین‌حال، این تنها یک پیشنهاد است و اگر هزینه‌ی بسیار زیاد برای یک سه‌پایه برایتان نامعقول به نظر می‌رسد می‌توانید به مدل‌های رده متوسط هم بیاندیشید. مطمئناً در بعضی از مدل‌های رده‌متوسط سه‌پایه، می‌توان توازنی بین قیمت و جنس و امکانات مناسب را پیدا کرد.