نورسنجی و اصلاح دقیق تراز سفیدی با کارت‌های خاکستری

کارت‌های خاکستری در نورپردازی به چه کار می‌آیند؟ چرا با متداول گشتن دوربین‌های دیجیتال و پیشرفت نرم‌افزار‌های ادیت تصویر، همچنان استفاده از کارت خاکستری در میان عکاسان متداول است؟ در ادامه مطلب سعی شده است تا با برسی کارت خاکستری و کاربردهای آن به سؤالاتی از این دست پاسخ داده شود؛ بنابراین با پیکسل همراه باشید.

از زمانی که نورسنجی با استفاده از ابزار‌های مختلف در عکاسی رایج شد، کارت‌های خاکستری با ضرایب مختلف نیز مورد استفاده عکاسان قرار گرفت. کارت‌های خاکستری در عکاسی کاربرد‌های زیادی دارد؛ از تنظیم وایت بالانس گرفته تا کنترل روشنایی و اکسپوژر تصویر در مرحله ادیت و همچنین نورخوانی دقیق در استودیو.

بر خلاف باور عموم، اولین کاربرد کارت‌های خاکستری، استفاده از آن به عنوان معیاری برای نورسنجی می‌باشد. اگر چه امروزه از کارت‌های خاکستری به عنوان ابزاری برای تنظیم تراز سفیدی عکس استفاده می‌شود، ولی در گذشته و زمانی که عکاسی رنگی در میان عکاسان اصلاً رواج نداشته نیز، از کارت‌های خاکستری استفاده می‌شده است. (در عکاسی سیاه و سفید چیزی به نام وایت بالانس تعریف نمی‌شود).

اجسام موجود در طبیعت به طور میانگین تنها ۱۸.۷ درصد نور را بازتاب می‌دهند و مابقی را جذب می‌کنند؛ بنابراین نورسنج‌های بازتابی و نور‌سنج‌ TTL دوربین‌های DSLR با این فرض طراحی شده‌اند که سوژه‌ای را که بر روی آن نورخوانی انجام می‌شود، تنها ۱۸ درصد نور را بازتاب می‌دهد. به همین خاطر است که اگر در صحنه‌ای بر روی سوژه‌ای سفید رنگ نور‌سنجی کنیم، نورسنج یک عدد دیافراگم به خصوص مثلاً F16 را پیشنهاد می‌دهد و اگر در همان تصویر بر روی یک سوژه مشکی رنگ نورسنجی صورت پذیرد، عدد دیافراگمی بسیار پایین‌تر و مثلاً در حدود F8 خواهیم داشت. در این حالت اگر با F16 عکاسی کنیم قطعاً سوژه‌ی سفید رنگ بسیار نزدیک به خاکستری روشن در تصویر به ثبت می‌رسد و سوژه سیاه رنگ نیز بسیار تیره به نظر خواهد رسید. اگر با F8 نیز عکاسی شود مشکی به خاکستری می‌زند و قسمت‌های روشن تصویر پیش از حد نوردهی می‌شوند و به اصطلاح می‌سوزند.

برای حل این مشکل دو راه وجود دارد، یا توسط نورسنج‌های اکسترنال به صورت مستقیم منبع‌های نور خوانده شود و یا به صورت بازتابی، نور کارت خاکستری قرار داده شده در کنار سوژه خوانده شود. کارت خاکستری ۱۸ درصد به گونه‌ای طراحی شده است تا تنها ۱۸ درصد نور را بازتاب دهد و مابقی را جذب کند؛ بنابراین کارت‌های خاکستری را می‌توان به عنوان معیار مناسبی برای نورسنجی دقیق قرار داد و هنگام عکاسی به صورتی دقیق نور محیط را خواند و دوربین را بر این اساس بر روی تنظیمات مناسب قرار داد. لازم به ذکر است که نورسنج‌های داخلی دوربین‌های DSLR با وجود پیشرفت‌های زیادی که داشته‌اند و همچنین نقاط بسیار مختلفی که در کادر جهت نورخوانی ارائه می‌دهند، همچنان برای نورخوانی‌ حرفه‌ای صحنه به خصوص در نورپردازی‌های استودیویی، ابرازی مناسب و کارآمد به شمار نمی‌آیند. ولی برای مصارف غیرحرفه‌ای نورسنج TTL دوربین حتی بدون استفاده از کارت‌های خاکستری پاسخگوی نیاز‌ها خواهد بود. فقط باید توجه داشت که با فرمت Raw عکاسی کرد تا کنترل بیشتری در تنظیم نوردهی و روشنایی تصویر در مرحله ادیت داشته باشیم.

کارت‌های خاکستری با ضرایب دیگر نیز تولید شده‌اند. به عنوان مثال کارت خاکستری ۱۲ درصد که ۱۲ تنها درصد نور را بازتاب می‌کند. این کارت جهت نوردهی کمی بیش از حد معمول به کار گرفته می‌شود و در نتیجه تصویر ثبت شده کمی روشن‌تر به نظر می‌رسد.

از دیگر کاربرد‌های کارت‌های خاکستری که امروزه نیز بیشتر به چشم می‌آید، تنظیم سفیدی، یا همان وایت بالانس تصویر است. با استفاده از کارت خاکستری هم می‌توان وایت بالانس را در مرحله عکاسی و هم در مرحله ادیت عکس اصلاح نمود. کارت خاکستری به گونه‌ای ساخته می‌شود که حداقل یک سطح آن کاملاً دقیق، به رنگ خاکستری میانه باشد و اگر قرار باشد که رنگ‌های اصلی قرمز، سبز و آبی را به ۲۵۶ واحد مختلف تقسیم کنیم، (سیستم رنگی RGB) کارت خاکستری در این سه رنگ باید مقداری معادل ۱۲۵ داشته باشد. (البته این مقادیر به کالیبراسیون صفحه نمایش و فضای رنگی مانیتور نیز بستگی دارد) به همین علت کارت‌های خاکستری را باید از لبه در دست گرفت و تا حد ممکن از تماس سطح آن با دست و اجسام دیگر جلوگیری شود؛ زیرا کوچک‌ترین تماس ممکن است که بر روی صفحه کارت لکه ایجاد کند و تعادل رنگی و میزان بازتاب نور را تغییر دهد و باعث تنظیم اشتباه نوردهی و وایت بالانس تصویر شود.

اگر قصد داشته باشیم که در همان لحظه ثبت عکس، تصویر با وایت بالانس دقیق ذخیره شود، باید تنظیمات وایت بالانس دوربین را در حالت Custom قرار داد و یک عکس از کارت خاکستری که در صحنه و در کنار سوژه قرار داده شده، گرفته شود و سپس آن را به عنوان معیار قرار داد. دوربین به صورت خودکار وایت بالانس را برای گرفتن عکس‌های بعدی بر روی عدد موردنظر تنظیم می‌کند.

در حالت اصلاح وایت بالانس در مرحله ادیت نیز با توجه به اینکه مقادیر RGB کارت خاکستری مساوی و برابر با ۱۲۵ می‌باشد، می‌توان از صحنه مورد نظر دو بار عکس گرفت، یک‌بار با قرار دادن کارت خاکستری در قاب تصویر و بار دیگر عکس با ترکیب‌بندی مورد نظر و سپس در عکسی که کارت خاکستری در آن وجود دارد، سفیدی تصویر را اصلاح کرد و تنظیمات آن را به عکس اصلی انتقال داد.

امروزه در بازار کارت‌های خاکستری با برندها و با کیفیت متفاوتی به بازار عرضه می‌شود که به دقت و کیفیت آن‌ها توجه شود. از میان این برند‌ها محصولات کمپانی‌هایی مثل Sekonic و Novoflex از اعتبار و دقت ساخت بالا‌یی برخوردار هستند. به عنوان مثال Novoflex ZEBRA Check Card از پلیمر تولید شده و پوشش ضدبازتاب روی هر دو سطح آن وجود دارد. یک‌طرف آن سفید و طرف دیگر خاکستری است؛ و برای نورسنجی و تنظیم وایت‌بالانس بسیار مناسب است و یا Sekonic Exposure Profile Target II در یک طرف کارت خاکستری ۱۸ درصد است و در طرف دیگر چارت یا پروفایل درجات مختلف خاکستری است که برای تست سنسور و رسیدن به بهترین نوردهی در ترکیب‌های مختلف لنز و دوربین کاربرد دارد.

گزینه‌های ساده‌تر و اقتصادی‌تری نیز روانه بازار شده است که در این میان می‌توان به کارت خاکستری S&S اشاره کرد که از یک طرف آن می‌توان به عنوان رفلکتور نیز بهره برد.

تاکنون تجربه‌ی استفاده از کارت های خاکستری را داشته‌اید؟
اگر این طور است نظرات خود را با ما در میان بگذارید.